Nijmegen in een notendop
De fascinerende geschiedenis van de oudste stad van Nederland
Nijmegen is de oudste stad van Nederland is. De Bataven bewoonden deze contreien en de Romeinen stichtten, rond de plaats die we nu kennen als het Valkhof, een burgerlijke nederzetting. Nijmegen is mede daardoor een ‘archeologische schatkamer’.
Het gebied dat we nu Nijmegen noemen, was eerder dan de beroemde Romeinen al in beeld. Jagers en verzamelaars lieten er hun sporen al na, voordat één van de grootste beschavingen uit de wereldgeschiedenis onze omgeving romaniseerde (en in haar ogen ‘beschaafde’). ‘Nijmegen in een notendop’ doorloopt het verbazingwekkende verleden van Nijmegen van de eerste menselijke sporen tot de meest recente ontwikkelingen.
Van jagers naar boeren, van de Klassieken naar Karel de Grote, die door het bouwen van een palts van Nijmegen één van de hoofdsteden van het Frankische Rijk maakte. Zowel de Romeinse als de Karolingische wortels van Nijmegen spraken van met af aan tot de verbeelding van velen. Frederik II Barbarossa, die de in 1796-’97 gesloopte Valkhofburcht bouwde, passeert bijvoorbeeld de revue. Ook de Tachtigjarige Oorlog is aan Nijmegen niet voorbijgegaan, zo blijkt uit de aanval van Maarten Schenk in 1589 – toen de Waalstad in Spaanse handen was.
Het accent van deze wandeling ligt echter op de ‘actuele geschiedenis’, die in de voorbije twee eeuwen begint. De route loopt langs beruchte figuren, verboden gasjes, verpauperde huizen en veelzeggende Nijmeegse liedjes uit de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. Diverse plaatsen van herinneringen gaan we langs.
Dat geldt zeker voor één van de indrukwekkendste perioden uit het recente verleden van de stad: de Tweede Wereldoorlog (1940-1945): we roepen het bombardement (22 februari 1944), Operatie ‘Market Garden’ (september 1944) en de frontstadperiode (1944-’45) in herinnering. Er is Nijmegen niets bespaard gebleven tijdens de oorlogsjaren. ‘Het hert is der uut!’ is een veel gehoorde kreet in die jaren. Na de oorlog volgt de wederopbouw. Nijmegen herrijst en het centrum ondergaat een ware metamorfose. Wederopbouwarchitectuur bepaalt nog altijd voor een groot deel het beeld van de binnenstad.
Op basis van archief- en literatuuronderzoek is er een fascinerende stadswandeling ontwikkeld die de Nijmeegse geschiedenis in een notendop presenteert. Met behulp van onbekende bronnen en veelzeggende prenten, foto’s en anekdotes wordt een indrukwekkende constructie van Nijmegen door de eeuwen heen aangeboden. De stadsgeschiedenis wordt geschetst tegen de achtergrond van het grotere geschiedverhaal, zodat alles past binnen de context van plaats en (verleden) tijd. De Nijmeegse historie staat immers niet op zichzelf.
Duur rondleiding: anderhalf uur
Reserveren: kan hier
Alle stadswandelingen zijn tot stand gekomen door middel van:
- uitgebreid historisch onderzoek in diverse archieven
- literatuurstudie
- interviews
Literatuursuggesties:
- B. Gunterman, Historische atlas van Nijmegen. 2000 jaar ruimtelijke ontwikkeling in kaart gebracht (Amsterdam 2006)
- P. van der Heijden, Twintig eeuwen Nijmegen (Nijmegen 2005)
- W. Uitterhoeve en G. Lemmens, Nijmegen binnen en buiten de singels. Een rondgang door stad en buiten- gebied (Amsterdam 2005)
- Drie delen onder redactie van diverse auteurs. Geschiedenis van de oudste stad van Nederland (Wormer 2005)
- D. Verhoeven (red.), De canon van Nijmegen (Nijmegen 2009)
Internet: