De vestingstatus voorbij!
Eindelijk wordt in 1874 de vestingwet aangenomen! De benauwende stadswallen worden grotendeels gesloopt. Drie eerdere verzoekschriften van de vestingcommissie zijn afgewezen en de opluchting is dan ook groot dat Nijmegen nu met zijn tijd mee kan gaan! Nijmegen was eeuwenlang gevangen binnen de stadswallen. De stad kan nu in snel tempo uitbreiden en er treden dan ook veel veranderingen op voor de Nijmegenaren.
De rondleiding gaat nader in op het leven achter de stadsmuren in de negentiende eeuw. Het bestaan achter de wallen was verre van ideaal gemeten naar de eisen van deze tijd. Woningnood, vervuilde privaten en open goten zijn nog maar een paar voorbeelden van de omstandigheden waar met name de lagere sociaal-economische groepen mee te maken hadden. De bevolking nam verder toe, maar uitbreiding van de stad was tot aan 1874 niet mogelijk. De pokken en cholera keren met enige regelmaat terug en teisteren het leven van de Nijmegenaren.
We volgen de snelle ontwikkelingen eind negentiende eeuw op de voet en ontdekken dat Nijmegen de aansluiting zoekt met de moderne tijd. Stadsuitleg aan de singels met voorname huizen vormen een schril contrast met de verder toenemende verpaupering in de benedenstad. De gids staat uitgebreid stil bij de teloorgang van dit laag gelegen deel van de stad en de toenemende problemen. Zo houdt Engelbartus Knuvelder zich bezig met de prostitutie waarbij het welzijn van vrouwen weinig prioriteit krijgt. Het zal blijken dat een bewaard gebleven stadspoortje verband houdt met zijn praktijken. Er zijn bijzondere anekdotes verzameld die op sprekende wijze de ellende vertolken maar zeker ook de sterke saamhorigheid ten aanzien van bijvoorbeeld het gezag. Zo zijn er sprekende bijnamen voor agenten als Judas, de Kattekop, Spekhent, Dolle Graot en de Snippert.
In het gebied van de Oude Haven zal blijken dat er nog voldoende verwijzingen zijn naar de bedrijvigheid van weleer. Ook bezoeken we de locatie waar de Korenbeurs decennia lang te vinden was.
De afsluiting vindt op gepaste wijze plaats in een sfeervolle, aan het eind van de negentiende eeuw aan de slopershamer ontsnapte, verdedigingstoren.
Duur rondleiding: anderhalf uur
Reserveren: kan hier
Alle stadswandelingen zijn tot stand gekomen door middel van:
- uitgebreid historisch onderzoek in diverse archieven
- literatuurstudie
- interviews
Literatuursuggesties:
- B. Gunterman, Historische atlas van Nijmegen. 2000 jaar ruimtelijke ontwikkeling in kaart gebracht (Amsterdam 2006).
- P. van der Heijden, Twintig eeuwen Nijmegen (Nijmegen 2005).
- W. Uitterhoeve en G. Lemmens, Nijmegen binnen en buiten de singels. Een rondgang door stad en buiten- gebied (Amsterdam 2005).
- D.Verhoeven (red.), De canon van Nijmegen (Nijmegen 2009).
Internet: